ایران زمین

برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری- دکتر محمدرضا پورمحمدی- انتشارات سمت-1382

تعریف: برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری، ساماندهی مکانی و فضایی فعالیت‌ها و عملکردهای شهری بر اساس خواستها و نیازهای جامعه شهری است و هسته اصلی برنامه‌ریزی شهری را تشکیل می‌دهد. به عبارت دیگر برنامه‌ریزی کاربری اراضی، علم تقسیم زمین و مکان برای کاربردها و مصارف مختلف زندگی است که به منظور استفاده موثر از زمین و انتظام فضایی مناسب و کارا صورت می‌گیرد. در این برنامه‌ریزی تلاش می‌شود که الگوهای اراضی شهری به صورت علمی مشخص شود و مکانیابی فعالیت‌های مختلف در شهر در انطباق و هماهنگی با یکدیگر و سیستم‌های شهری قرار گیرد. تعاریف فوق را می‌توان چنین خلاصه کرد:

برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری، مجموعه‌ای از فعالیت‌های هدفمند است که محیط مصنوع را سامان می‌بخشد و در حد مقدور خواسته‌ها و نیازهای جوامع شهری را در استفاده از اراضی فراهم می‌آورد. (ص3)

 

اهداف برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری

 پس از شناسایی مسائل و مشکلات، تعیین اهداف بر اساس فرصتها و تهدیدها مهمترین گام در برنامه‌ریزی است. در برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری اهداف به دو دسته تقسیم می‌شود: کلان و خرد.

الف) اهداف کلان: اهداف ایده‌آل و مطلوب بلند مدت، کیفی و مبهمب هستند که ار ارزشها و آمال جامعه نشات می‌گیرند. بر یان اساس، اهداف کلان در برنامه‌ریزی کاربری اراضی شامل موارد جدول زیر است.

 

 

ب) اهداف خرد یا ویژه: این اهداف وسیله‌ای برای دستیابی به اهداف کلان و نقطه‌ای است که برای دستیابی به آن کوشش‌های برنامه‌ریزی شکل می‌گیرد. اهداف خرد یا ویژه در برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری عبارتند از:

1. کارایی: این هدف از طریق تشخیص مناسب‌ترین نوع استفاده از یک قطعه زمین، که بیشترین فایده را با کمترین هزینه به دست می‌دهد، حاصل می‌شود و به واسطه همین امر توسعه شهر به صورت منطقی و با رد نظر گرفتن رفاه عمومی صورت می‌گیرد و سلامتی مردم نیز تضمین می‌شود و با مکانیابی منابع آلوده ساز در خارج از منطقه شهری از آثار آلودگی‌های مختلف شهری و کانون‌های آلوده‌ساز جلوگیری می‌گردد.

2. برابری: هدف برنامه‌ریزی کاربری زمین از برابری این است که با کاربری صحیح و برنامه‌ریزی شده، دسترسی تمامی گروه‌ها را به تسهیلات مورد نیاز و همچنین توزیع منافع حاصل از آنها را بطور برابر و متوازن برای گروه‌های مختلف جمعیت شهری فراهم آورد.

3. پایداری: پایداری در کاربری اراضی به این معنی است که از امکانات و توان بالقوه هر قطعه زمین چنان بهره‌گیری شود که این توان نه تنها کاهش نیابد و از بین نرود، به طور مداوم بر ظرفیت و ایستایی آن افزوده گردد.

4. رفاه عمومی: یکی از عوامل مهم و موثر در تعیین اهداف برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری، ملاحظات رفاه عمومی است. عوامل تعیین کننده رفاه عمومی عبارتند از: الف)تندرستی، ب) ایمنی، ج) آسایش د) امنیت.

در تامین تندرستی و ایمنی جامعه به این نکات توجه می‌شود:

الف) در نظر گرفتن تمهیداتی در برابر بیماریهای مسری و حفاظت مراکز بهداشتی

ب) برخورداری از روشنایی مناسب و تابش خورشید و حفظ زیبایی متعادل

ج) محاظت در برابر آلودگی (آلودگی آب و هوا، صدا و غیره)

د) ایجاد فرصتهایی برای زندگی خانوادگی

عوامل تعیین کننده دیگر مانند آسایش و راحتی، بیانگر دسترسی آسان ساکنان به خدمات و امکانات شهری است. هدف سازگاری و امنیت نیز با جنبه‌های ادراکی محیط شهری یا دلپذیر بودن محیط شهری با کار و زندگی و اوقات فراغت و تلاش برای رفع مخاطرات محیط طبیعی و مصنوع در مکان گزینی فعالیت‌های مختلف ارتباط دارد. (ص 4)