ایران زمین

خلیج فارس دریایی که سرتاسرجنوبی ایران را در بر گرفته است، از دیر باز بواسطه‌ی برخورداری از جذابیتهای اقتصادی و منابع غنی آن در جزیره‌ی هرمز و اهمیت فوق العاده‌اش بعنوان واسطه‌ی بازرگانی میان شرق و غرب، توجه قدرتهای زمان را بخود جلب می کرده است.

کشور ایران در خلیج فارس از لحاظ سوق الجیشی، موقعیت منابع تمام نشدنی دریایی و فرآورده‌های نفتی و حفظ ثبات منطقه و خصوصاً واقع شدن در تنگه‌ی هرمز و در دست داشتن جزایر مهم خلیج فارس، برای حفظ منافع کشورهای نفت خیز، ممالک صنعتی نیازمند نفت، قدرتهای بزرگ و کشورهای حاشیه‌ی خلیج فارس جنبه‌ی حیاتی و حساس دارد.  

همین موضوع در گذشته سبب جلب توجه استعمارگران به این منطقه شده است تا در فرصتهای مناسب به آبها، جزایر و بنادر ایران دست اندازی نموده و سالها و قرنها بعنوان مهمانان ناخوانده در بنادر و جزایر آن جا خوش کرده و از منابع، ثروت، و موقعیت حساس این کشور بهره برداری نموده‌اند.

در ادامه به بررسی تاریخ و موقعیت خلیج فارس و جزایر آن می پردازیم:

 

1- نام خلیج فارس   

 

1-2- خلیج فارس کهن ترین نام جغرافیایی جهان

 

خلیج فارس طی ادوار مختلف تاریخ به نامهای آب، نارمرتو(رود تلخ)، دریای پایین، زراه کامسیر(دریای اردشیر)، زراه افرنگ(دریای کبود)، آبگیر پارس، دریای ایران، خلیج ایران، دریای پارس و بحر فارس مشهور و همواره یاد آور عظمت و بزرگی و حضور مؤثر ایران کهن در سواحل آن بوده‌است.

 

2-1-دریا، نخستین نام خلیج فارس

 

محمد علی سجادیه درباره‌ی نخستین نام خلیج فارس حتی قبل از نام نارمرتو می نویسد:« نخستین نامی که برای دریای پارس به کار رفته‌است در متون سومری به گونه‌ی آبا به معنی دریاست، زیرا سومریها به دریای دیگری در زمان نگارش کتیبه‌های مزبور دسترسی نداشتند.»

 

3-1- نارمرتو، قدیمی ترین نام خلیج فارس

 

به عقیده‌ی محققان مسایل خلیج فارس قدیمیترین نام خلیج فارس، نارمرتو، یعنی آب تلخ بوده که آشوریان بر خلیج فارس نهاده بودند. با این که می نویسند: نارمرتو یک نام آشوری است، ولی وجود معادل یا نزدیک به این نام در سواحل و بنادر خلیج دلالت بر ریشه‌ی فارسی این نام دارد.

 

4-1- اریتره، اولین نام ایرانی خلیج فارس

 

محمد جواد مشکور می نویسد:« هرودوت مورخ یونانی، اقیانوسی که در جنوب غربی آسیاست، از دریای احمر(سرخ)، تا دهانه‌ی هندوستان را «اری‌ترس» یعنی دریای سرخ می نامد»

بنا به گفته‌ی استرابن، جغرافیدان یونانی، نام اریتره بر دریای مجاور جزیره‌ی هرمز اطلاق می‌شده‌است.

 

5-1- نام خلیج فارس در سازمان ملل متحد

 

دبیرخانه‌ی سازمان ملل متحد طی یادداشت شماره‌ی GEN/311AD، مورخ 5 مارس 1971، در پاسخ به یادداشت 23 فوریه 1971 دولت ایران اذعان کرد:

« در اسناد و نقشه های جغرافیایی، منطقه‌ی آبی بین ایران از سمت شمال و شرق، و تعدادی از کشورهای غربی از سمت جنوب و غرب را خلیج فارس می نامد...»

 

چکیده

 

1- آریاییها(ایرانیها) قرنها قبل از میلاد مسیح در کناره‌ههای شمالی دریای پارس مستقر شدند و در سواحل و جزایر آن به قایقرانی، ماهیگیری و... پرداختند. پیش از آنها آشوریان این دریا را « نارمرتو» یعنی« رود تلخ» نامگذاری کرده بودند.

2- بنا بر نوشته‌ی مورخان، ایرانیان، دریای پارس را زراه کامسیر، زراه افرنگ، دریای آبرنگ، دریای کبود، دریای ایران، دریای بوشهر و... می نامیدند.

3- بنظر هرودوت در زمان مادها بر تمام سواحل، بنادر و جزایر خلیج فارس، دریای عمان، اقیانوس هند و دریای سرخ، « اریتره» اطلاق می شده است.               

4- یونانیان برای اولین بار، دریای پارس را « خلیج فارس» نامیدند.

5- نام اولیه‌ی دریای سرخ مانند خلیج فارس و دریای عمان « اریتره» بوده است.

6- نام خلیج فارس در همه‌ی زبانهای زنده‌ی دنیا، از قدیمی ترین زمانها تا کنون پذیرفته شده، و همه‌ی ملل جهان این دریای ایرانی را به زبان خود« خلیج فارس» می نامند.

 

2- تاریخ خلیج فارس

 

همانطور که قبلاً گفته شد، خلیج فارس بدلیل دارا بودن شرایط خاص و مطلوب، چه به لحاظ اقتصادی و نظامی و چه به لحاظ استراتژی و جغرافیایی همواره مورد توجه کشورهای دیگر بوده است. در ادامه به بررسی تاریخ خلیج فارس در مواجهه با این تهاجمات می پردازیم:

 

1-2- چینیها در خلیج فارس

 

در نخستین سالهای قرن پانزدهم میلادی امپراطوری چین توجه خود را متوجه‌ی نفوذ در خلیج فارس کرد. در آن زمان بازرگانان ایرانی و عرب نقش واسطه را در بازرگانی میان خاورمیانه و خاورنزدیک و اروپا و چین ایفا می کردند که عواید آنها نه تنها توجه بازرگانان، بلکه حکمرانان چین را برانگیخت و موجبات آمدن آنها به این منطقه را فراهم ساخت.

 

2-2- پرتغالیها پیشتازان استعمار

 

اولین گروههایی که دست به ماجراجویی و اکتشاف راههای دریایی زدند، پرتغالیها بودند. آنها برای رسیدن به اهداف خود و بخصوص تسلط بر تجارت و راههای تجاری، گروههای متعددی را به اقیانوس هند و منطقه‌ی خلیج فارس اعزام نمودند. یکی ا این هیأتها پس از سفر به مصر و سپس به بندر کالیگوت در جنوب غربی هند، از جزیره‌ی هرمز نیز دیدن کرد و گزارش جامعی از وضع اقتصادی و استراتژی این منطقه برای پادشاه پرتغال ارسال داشت. نتیجه‌ی این گزارشها محرکی گردید تا پادشاه پرتغال ناوگان بزرگی به فرماندهی واسکودوگاما به خلیج فارس اعزام دارد. بعد از مراجعت واسکودوگاما، ناوگانهای جدید دیگری بمنظور تحت سلطه در آوردن تجارت بین آسیا و اروپا از سوی پرتغال به منطقه اعزام شدند و با قتل و غارت و تجاوز و نابود کردن کشتیها و بنادر توانستند بتدریج بر منطقه تسلط یابند.

بعدها پس از اخراج پرتغالیها از هرمز، کمپانی هند شرقی انگلستان نمایندگی خود را از جاسک به بندر عباس منتقل کرد. هلندیها نیز توانستند در سال 1004ش.(1625م.)، تجارتخانه‌ای در بندر عباس تأسیس نمایند و بدنبال آن رقابت بین هلند و انگلستان شدت گرفت و انگلیسیها بعلت اتحاد با ایران در جنگ علیه پرتغالیها و طبق قراردادی از مزایای بسیاری برخوردار بودند، ولی با وجود این در رقابت شدیدی که بین تجارتخانه های این دولت در جاسک، بندرعباس، خارک و بوشهر وجود داشت، هلندیها توانستند سریعاً از دولت انگلستان پیشی گیرند و طی قراردادی، از پرداخت عوارض و حقوق گمرکی واردات و صادرات خود معاف شدند و مأمورین ایرانی مکلف به همکاری و ایجاد تسهیلات برای آنها گردیدند.

بجز کشورهای مزبور، ایران در گذشته تحت سلطه‌ی استعمارگران دیگری همچون روسیه، امریکاو... نیز بوده است.